Gençler ortasında yaygın bir terim olan gaslighting, günümüzde birçok alakada kendini gösteren durum. Şahısların alışkanlık haline getirdiği, şuurlu ya da bilinçsiz birçok insanın maruz kaldığı bu zorbalık, insan hayatını direkt etkiliyor. İşte, tüm merak edilen noktalarıyla: Gaslighting…
GASLİGHTİNG NEDİR?
Gaslighting, bir ruhsal manipülasyon ve taciz sistemidir. Bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sıhhatini sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit makûs yönlendirmedir. Bireyde yahut seçilen kümede kuşku uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve palavra yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi vakit güçtür.
İLGİNÇ ÇIKIŞ NOKTASI
Terimin ismi, Gas Light (Gaz Lambası) isimli 1938 imali bir oyundan gelmektedir. Oyundaki erkek karakter eşini meczup olduğuna ikna etmeye çalışır ve gaz lambasını söndürdüğünde eşi bunun gerçek değil uydurulmuş bir şey olduğunun farkına varır.
Bir öteki görüş ise gaslighting kavramının 1940’larda yayınlanan “Gaslight” isimli bir sinemadan geldiğidir. Ingrıd Bergman’ın başrol oynadığı kelam konusu sinemada; makus niyetli kocanın sistemli telkinleriyle aklını yitirdiğini sanan bir bayanın kıssası anlatılıyor.
BU ÜÇ BASAMAĞA DİKKAT EDİN
Gaslighting yaşanan ikili bağlarda baskın olan birey idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma biçimindeki üç kademeyi izler.
- Baskın olma ve manipüle etme hedefindeki birey birinci olarak birlikteliklerinin olağanüstü olduğu algısı yaratıp hayran olma safhasına geçer.
- Bir sonraki ve en sıkıntı olan evre, yani değersizleştirme evresinde hayranlık duyulan birey sıkıntılı, ülkü olmayan ve hiçbir şeyi beceremeyen bir bireye evriltilir.
- Gözden çıkarma safhasında ise mağdur terk edilerek yeni arayışlar içine girilir. Bu dikteye maruz kalan kurbanlar sık sık kendilerini özür dilerken bulabilirler.
EN ÇOK EVLİLİKLERDE GÖRÜLÜYOR
Gaslighting az rastlanan lakin çok tehlikeli bir durum. Otorite sahibi bir kişi kendinden daha düşük yaşta, statüde ya da daha zayıf birine uyguluyor. En çok evliliklerde görülüyor. Bayan da erkek de buna maruz kalabiliyor. Lakin bizim toplumumuzda otorite çoğunlukla erkek olduğu için daha çok erkekler eşlerine uyguluyor.
Bunun dışında, ebeveyn-çocuk, patron-işçi üzere ilgilerde görülüyor. Toplumsal ortamlardaki münasebetlerde de gaslightinge rastlanıyor. Uygulayan kişi mağduru etrafından izole ediyor. Arkadaşları ve ailesi ile görüşmesini engelliyor. ‘Bizim kötülüğümüzü istiyorlar’, ‘Seni kıskanıyorlar’ üzere telaffuzlarla kişiyi ikna ediyor. Kişiyi denetim altına almak için palavra yanlış telaffuzlarla manüpüle ederek kendi doğrularını ve telaffuzlarını yavaş yavaş ve adım adım karşısındakine kabul ettiriyor.
GASLİGHTİNG ÇEMBERİNDE KALMAK
Gaslightingin farkına varıldığında ilginin derhal sonlandırılması gerekiyor. Gaslightinge maruz kalan kişinin durumunu fark etmesi en kıymetli adım. Lakin çemberin dışına çıkmadan durumunu fark etmesi ve fark ettiğinde de yardım almadan bağlantıyı sonlandırmaya cüret etmesi epeyce sıkıntı. Fakat gaslighting; adım adım,yavaş yavaş ilerleyen ve şiddeti artan bir durum olduğu için, ilgi son noktaya gelmeden süreçte fark edilirse bu durumdan kurtulmak daha kolay olabilir.
EN SIK KULLANILAN GASLİGHTİNG CÜMLELERİ
- Çok hassasın ya da çok kırılgansın.
- Böyle olacağını söylemiştim.
- Eğer bu kadar kötüysem neden benimle kalıyorsun?
- Yardıma gereksinimin var, sen düzgün değilsin.
- Ben bu türlü bir şey söylemedim.
- Biraz güçlü ol.
- Her şeyi benden isteme ya da tek başına bir şey yapamazsın.
- Bu mevzuyu çok abarttın.
- Sana asla ziyan vermem!
- O sözleri sonla söyledim!